ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ANAΠΤΥΞΗΣ.

(Το κείμενο που ακολουθεί είναι γραμμένο απο τον  ΕΛΜΑΡ ΑΛΤΦΑΤΕΡ, γερμανό πολιτικό επιστήμονα και  μέλος της επιστημονικής επιτροπής της ΑΤΤΑΚ  Γερμανίας. Δημοσιεύτηκε στις 4 Μαίου στην εφημερίδα «Νέα Γερμανία», με τον τίτλο : «Το οικολογικό αποτύπωμα είναι πολύ μεγάλο»).

«Η οικονομική μεγέθυνση μπορεί να σε κάνει εξαρτημένο, ιδίως όταν τα κέρδη υποχωρούν.Τότε χρειάζονται οι εξαρτημένοι, όλων των αποχρώσεων, μια δόση αναπτυξιακής επιτάχυνσης. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης εκδίδει, εδω και χρόνια, μια σειρά δημοσιευμάτων με το μοτίβο της Ανάπτυξης. Οι σοφοί της οικονομίας των ΗΠΑ συνιστούν στον πρόεδρό τους «Αναπτυξιακές Αρχές» όχι μόνο για την Β.Αμερική αλλά και γιά όλο τον κόσμο. Για το σκοπό αυτό απαιτούνται ιδιωτικοποιήσεις, άνοιγμα όλων των αγορών και κυρίως φιλελευθεροποίηση των χρηματαγορών. Η τελευταία «αναπτυξιακή αρχή» αποδείχτηκε  ως υπεύθυνη της τωρινής κρίσης.

Η ιδέα της αναπτυξιακής επιτάχυνσης είναι σχετικά πρόσφατη. Για αιώνες «μηδενική - ανάπτυξη» ήταν η φυσιολογική κατάσταση. Η συζήτηση η σχετική με την ανάπτυξη εμφανίστηκε μαζί με τον ανταγωνισμό των συστημάτων στον 20 αιώνα. Ο μεγαλύτερος μέσος όρος μετρήθηκε στο δεύτερο μισό του αιώνα. Ομως αυτή η τάση υποχωρεί. Η διατήρηση σταθερών ποσοστών ανάπτυξης  απαιτεί, με την άνοδο του επιπέδου του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, όλο και μεγαλύτερα απόλυτα μεγέθη. Αυτό μπορεί μεν να ισχύει για τα επιτόκια στον εικονικό κόσμο των χρηματιστηρίων αλλά όχι στην «πεπερασμένη σφαίρα του πλανήτη γή», όπως έλεγε ο φιλόσοφος  Εμμάνουελ Κάντ. Οι αντοχές των οικοσυστημάτων της γής  κάποτε θα εξαντληθούν. «Το Οικολογικό αποτύπωμα», ιδιαίτερα των ανθρώπων που ζούν στις βιομηχανικές χώρες, είναι πολύ μεγάλο. Η περιορισμένη επιφάνεια του πλανήτη γή θα ποδοπατηθεί.

Σε τι οφείλεται αυτό ; Ανάμεσα στις πολλές αιτίες  ιδιαίτερα σημαντική, για την δυναμική της ανάπτυξης των δύο περασμένων αιώνων, είναι η χρησιμοποίηση ορυκτών καυσίμων (και αργότερα και της πυρηνικής ενέργειας). Επειδή η ανάπτυξη έρχεται ως συνέπεια  της αυξησης της παραγωγικότητας της εργασίας. Η «ευημερία των εθνών» αυξάνει όταν όλο και λιγότεροι άνθρωποι παράγουν περισσότερα προϊόντα  ώστε να τα προωθήσουν όσο γίνεται πιό γρήγορα στην αγορά. Η άνοδος της παραγωγικότητας της βιομηχανικής εργασίας  είναι συνέπεια α)  της συστηματικής εκμετάλλευσης της επιστήμης και της τεχνικής, β) της κοινωνικής οργάνωσης της καπιταλιστικής δημιουργίας υπεραξίας  στην βιομηχανία, γ) των μεγάλων μεταμορφώσεων της οικονομίας της αγοράς και δ) της μαζικής χρήσης ορυκτών καυσίμων και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο πυρηνικής εργοστασίων για την παραγωγή ενέργειας.

Το σύνολο όλων αυτών των παραγόντων φέρνει την «ανάπτυξη», μέχρις ότου η αυξανόμενη οικονομία συναντήσει τα «όρια αντοχής του πλανήτη».

Τα ορυκτά καύσιμα  έχουν πολλά προτερήματα σε σχέση με την ηλιακή ενέργεια – δεν είναι τοπικά δεσμευμένα, αφού εύκολα, με τη βοήθεια παγκόσμιων μεταφορικών δικτύων, φτάνουν  όπου χρειάζονται (με πλοία, αγωγούς, τραίνα κ.λ.π.), εύκολα αποθηκεύονται και είναι διαθέσιμα 24 ώρες το 24ωρο, όλο το χρόνο. Μειονέκτημα των ορυκτών καυσίμων και των πυρηνικών αποτελεί το  ότι είναι εξαντλήσιμα. Προτού μειωθούν χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί όλο και περισσότερη ενέργεια για την εξόρυξη μιας  ορισμένης ποσότητας  ορυκτών. Αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση της τιμής τους. Επιπλέον τα παράγωγα της καύσης  των ορυκτών παραμένουν στη γή και θερμαίνουν την ατμόσφαιρα. Η ασφαλής  αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων δεν είναι δυνατή με αποτέλεσμα  να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το μεγαλύτερο δίλημμα  της Ατομικής εποχής.

Τα «όρια της ανάπτυξης» είναι αναμφισβήτητα τόσο στη βιομηχανική όσο και στην μεταβιομηχανική εποχή. Για το λόγο αυτό δεν αποτελεί καλή συμβουλή προς τις χρεωμένες χώρες, στην σημερινή χρηματιστική κρίση, να ξεπεράσουν τα χρέη τους με μεγαλύτερη ανάπτυξη. Επειδή τα πραγματικά ποσοστά  ανάπτυξης  θα πρέπει να ξεπερνάνε τους πραγματικούς τόκους. Οταν η πραγματική ανάπτυξη τείνει να υποχωρεί με τρόπο που να βάζει σε κίνδυνο της εξυπηρέτησή τους  αυξάνονται τα επιτόκια. Τότε ασκείται πίεση στους μισθούς και στο κοινωνικό κράτος για την απελευθέρωση χρηματικών μέσων για εξυπηρέτηση των χρεών. Η διανομή «διορθώνεται» προς ώφελος του κεφαλαίου. Η συνολική οικονομική ζήτηση μειώνεται μεν αλλά ελαττώνεται και το κόστος της εργασίας. Τα κέρδη αυξάνονται και οι αναπτυξιακές επενδύσεις  γίνονται αποδοτικές. Μια τουλάχιστον προσωρινή εξαθλίωση όλόκληρων στρωμάτων του πληθυσμού είναι η συνέπεια και στην Ευρώπη.

Αν δεν είναι δυνατόν να βγεί κανείς απο τα χρέη και τα μέτρα για την ευημερία έχουν ως συνέπεια  μια αναδιανομή απο κάτω προς τα πάνω τότε προκαλούνται κοινωνικές και πολιτικές αντιστάσεις  και δεν απομένει παρά η διαγραφή των χρεών. Κάτι τέτοιο ήταν συνηθισμένο σε προβιομηχανικές εποχές, αφού με μηδενική ανάπτυξη ήταν αδύνατη η έξοδος απο τα χρέη. Περιοδική απόσβεση είχαμε  και στη Βίβλο και στην περίφημη νομοθετική κατάργηση των χρεών, τη «σεισάχθεια» στην Αρχαία Ελλάδα, με διαγραφή χρεών μαζί με την απαγόρευση της τοκογλυφίας όπως όριζε και η Καθολική εκκλησία. Παρόμοια μέτρα ισχύουν μέχρι σήμερα και στο Ισλάμ.

Η τολμηρή έκφραση «μεγέθυνση των ορίων» αντί των «ορίων της μεγέθυνσης» είναι παρούσα  όπως και και η ανεξέλεγκτη πυρηνική καταστροφή   μετά το σεισμό στην Φουκουσίμα.  Αν δεν  αλλάξει η κατεύθυνση της ανάπτυξης δεν πρόκειται  να δούμε διαφορετικές καταστάσεις  αν δεν βρούμε τρόπους  να ξεφύγουμε απο τον μέχρι τώρα αποτυχημένο συνδυασμό χρήματος, αγοράς και καπιταλιστικών σχέσεων με τα ορυκτά καύσιμα. Ας αποχαιρετήσουμε τη «μεγέθυνση» και να υποδεχτούμε την πρόοδο και την πραγματική ανάπτυξη.