Οι επιπτώσεις της οικονομικής  κρίσης στην καθημερινή ζωή μας.

«Το έλλειμμα θα επηρεάσει τον τρόπο της ζωής μας» δήλωσε πρόσφατα ,σε μια δραματική προειδοποίηση, ο νεός πρωθυπουργός της Βρεττανίας, αναφερόμενος στο δημοσιονομικό ελλείμματα της Αγγλίας. «Ο τρόπος που θα αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα θα επηρεάσει την οικονομία μας, την κοινωνία μας, ουσιαστικά τον τρόπο ζωής μας».

 Δεν παρέλειψε να αναφερθεί βέβαια και στην Ελλάδα, λέγοντας επι λέξει « Η Βρεττανία θα πρέπει να δώσει μεγάλη προσοχή  στο ελληνικό μάθημα. Η Ελλάδα σηματοδοτεί μια προειδοποόιηση για το τι μπορεί να συμβεί σε χώρες που χάνουν την αξιοπιστία τους ή όταν οι κυβερνήσεις των οποίων προσποιούνται οτι μπορούν κατα κάποιο τρόπο να αποφύγουν τις δύσκολες αποφάσεις».

Ομως οι οικονομολόγοι υπογραμμίζουν οτι τα δημόσια ελλείμματα δεν είναι αιτία αλλά συνέπεια  της τρέχουσας κρίσης του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Το πραγματικό αίτιο είναι η διεθνής κρίση του συστήματος και όχι η παθογένεια της κάθε χώρας χωριστά...και του συτστήματος γενικότερα. Υψηλό έλλειμμα και χρέος δεν είχε μόνο η Ελλάδα  αλλά και χώρες όπως η Γερμανία , που παραβίαζε επι 8 στα 11 χρόνια του ευρώ τα όρια  του συμφώνου σταθερότητας. Το ίδιο ισχύει και για τη Γαλλία που παραβίασε 7 στα 11 χρόνια  του ευρώ το όριο για το χρέος και 5 στα 11 τον στόχο για το έλλειμμα. Μόνο το Λουξεμβούργο και η Φινλανδία εκπλήρωναν τους δημοσιονομικούς στόχους του συμφώνου Σταθερότητας και στα 11 χρόνια του ευρώ.

Οι δύσκολες αποφάσεις πάρθηκαν στη χώρα μας για την αντιμετώπιση της χρεωκοπίας  και του χρέους ύψους 300 δις ευρώ...Μόνο που το χρέος και τους τόκους, περίπου 13 δις. το χρόνο (5%) του ΑΕΠ,  δεν καλούνται να το πληρώσουν αυτοί που το δημιούργησαν αλλά  αυτοι που δεν φέρουν την παραμικρή ευθύνη !Τα νέα μέτρα λιτότητας θα επηρεάσουν την καθημερινότητα και την ποιότητα της ζωής όλων μας. Τις συνθήκες εργασίας, τον ελεύθερο χρόνο, το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον, την εκπαίδευση, τη δημόσια υγεία, το συνολικό κοινωνικό εισόδημα.

Η αναμενόμενη οικονομική ύφεση σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, με την υπερβολλική και ανορθολογική κατανάλωση, θα μπορούσε να μην είναι κάτι το κακό αν δεν υπήρχε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που στερείται ακόμη βασικά αγαθά. Η νέα κατάσταση θα μας αναγκάσει όλους να ξανασκεφτούμε σχετικά με την κατανάλωση άχρηστων συνήθως αγαθών, την έννοια της ποιότητας ζωής και της προόδου και της ανάπτυξης. Ηδη έχουν αρχίσει να ανθούν θεωρίες αποανάπτυξης..που επιδεινώνουν τη γενικότερη θεωρητική αμηχανία σε κύκλους απο τους οποίους η κοινωνία θα περίμενε πιό καθαρές αναλύσεις και προτάσεις διεξόδου απο την κρίση.

  Η κρίση που περνάμε δεν είναι μόνο κρίση οικονομική αλλά και πολιτισμική, κυρίως κρίση της κουλτούρας του καταναλωτισμού και τη επίδειξης. Με τα νέα μέτρα λιτότητας φτωχοποιείται η μεσαία τάξη της χώρας μας. Ομως όταν φτωχοποιείται το 40% του πληθυσμού συνενώνεται με τα αλλα 40% των φτωχών κοινωνικών ομάδων. Φτάνουμε λοιπόν στην κοινωνία των 8/10 που αντιπαρατίθεται στο υπόλοιπο 20% του πληθυσμού που ζεί μέσα σε προκλητικό πλούτο !

Αυτονόητες φαίνονται πιά οι σκέψεις για αμφισβήτηση του κυρίαρχου κοινωνικού μοντέλου και του νεοφιλελεύθερου δήθεν μονόδρομου, που μας βομβάρδιζαν να παραδεχτούμε, και γίνεται καλοδεχούμενη η πρόταση για  στροφή προς μια οικονομία αυτοχρηματοδοτούμενη, μια παραγωγή ορθολογικότερη και ποιοτικότερη, με μείωση του εργάσιμου χρόνου για αντιμετώπιση της ανεργίας και φυσικά αμφισβήτηση και αντιπαράθεση με το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο.  Με μείωση του χρόνου εργασίας στο μισό θα είχε εξαλειφθεί αυτομάτως η ανεργία..όμως τότε δεν θα υπήρχε η εφεδρεία των ανέργων να συμπιέζει προς τα κάτω τα μεροκάματα..

 Κάποτε συζητούσαμε για την επιβολή φόρου Τόμπιν στις χρηματιστικές τραπεζικές μεταβιβάσεις..τώρα απαιτείται ο πλήρης έλεγχος και η εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος.  Ομως  δεν αρκεί αυτό  χρειάζεται η αλλαγή του κυρίαρχου πολιτικού, πολιτιστικού και κοινωνικού παραδείγματος. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αλλάξει απο μόνος του και να αποκτήσει ανθρώπινο πρόσωπο. Εχει ένα μόνο θεό, το κέρδος... Τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα ισχυρίζονται οτι «ένας άλλος κόμος είναι πραγματοποιήσιμος». Αρκεί να το πιστέψουμε και να το προσπαθήσουμε όλοι μαζί....

Ολοι αντιλαμβάνονται οτι τα νέα οικονομικά , ασφαλιστικά μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης δεν έχουν καμιά σχέση με τις πραγματικές ανάγκες  του λαού. Επιχειρούν απλώς να υποχρεώσουν  τους εργαζόμενους να  πληρώσουν τα χρέη προς τους ξένους και τους έλληνες τραπεζίτες. Τα χρέη αυτά τα δημιούργησαν οι ανεύθυνες  πολιτικές φοροελαφρύνσεων και παροχών στο ελληνικό κεφάλαιο που προσπάθησε να επεκταθεί στα Βαλκάνια, αναζητώντας πελατεία και πιο φτηνά εργατικά χέρια. Η μείωση των φορολογικών εσόδων, που επήλθε μέσω των δωρεών προς τους πλουσίους, ωδήγησε  την κυβερνήση να χρηματοδοτέι ένα αυξανόμενο μέρος  των εθνικών προϋπολογισμών με δάνεια . Η οικονομική ύφεση έφερε παραπέρα μέιωση των φορολογικών εσόδων. Τέλος τα προγράμματα διάσωσης των τραπεζών επιδείνωσαν ακομη περισσότερο τα δημόσια ελλείμματα  ενώ οι αρμόδιες δημόσιες αρχές  δεν ενήργησαν αποφασιστικά για να αναλάβουν τον έλεγχο του χρηματοπιστωτικού τομέα, ώστε να αλλάξει η λειτουργία του. Κατόπιν εορτής  η Ευρωπαική Επιτροπή αποφάσισε να παρέμβει ρυθμιστικά στην αγορά παραγώγων επενδυτικών προϊόντων και να απαγορεύσει τις ακάλυπτες ανοικτές πωλήσεις  σε μετοχές , ομόλογα και ασφάλιστρα πιστωτικού κινδύνου CDS.

Το ερώτημα ποιός θα πληρώσει την κρίση δεν είναι δύσκολο να απαντηθεί. Θα πληρώσουν οι άνθρωποι που τιμωρούνται διπλά. Οι φτωχοί που εργάζονται για να επιβιώσουν, για να σωθούν αυτοί που κερδίζουν χρήματα απο το δημόσιο χρεός, μέσω της πτώσης των μισθών και των συντάξεων, την καταστροφή των κοινωνικών υπηρεσιών, την αύξηση των φόρων και του ΦΠΑ. Ομως αυτά τα μέτρα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης δεν αντιμετωπίζουν καμιά απο τις πραγματικές αιτίες της κρίσης και βυθίζουν τους ανθρώπους στην εξαθλίωση και την επισφάλεια.

Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι οτι η οικονομική κρίση έχει τις συνέπειες της και στους μετανάστες. Η κρίση διώχνει τους μετανάστες. Η ανεργία, η ακρίβεια και η φτώχεια χτυπά όπως είναι φυσικό πρώτα τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Η αναμενόμενη οικονομική , αναπτυξιακή ύφεση δεν θα επιτρέψει την απορρόφηση των χιλιάδων νέων ανέργων γηγενών και μεταναστών.. Οι μετανάστες είναι η πρώτη ομάδα απόλυσης. Πολλοί μετανάστες «χωρίς χαρτιά» παραμένουν συχνά απλήρωτοι..Σύμφωνα με την ελληνική Στατιστική Υπηρεσία  οι άνεργοι μετανάστες και Ελληνες  αυξάνονται κατα 38.00 το μήνα..σήμερα έχουν καταγραφεί 605.277 άνεργοι. ενας στους τρείς νέους έως 24 χρονών είναι άνεργος..

Η κρίση δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα της παράνομης, κατα το ΛΑΟΣ, μετανάστευσης..Η οικονομική κρίση θα είναι μια τραγική πραγματικότητα  και θα δημιουργηθεί πρόβλημα επιβίωσης για πολλούς ανέργους, ανεξάρτητα απο ηλικία, οικογενειακή  κατάσταση και εθνικότητα...Το ζήτημα είναι πως μπορούμε να μετατρέψουμε την αγωνία και την οργή σε δράση ανατρεπτική. Ολοι όσοι ζούμε μαζί πρέπει μαζί να μοιραστούμε  και τη φτώχια και τους αγώνες. Προτεραιότητα έχει η κοινωνική αλληλεγγυη  και η κινητοποίηση ενάντια στα μέτρα της κυβέρνησης  και του ΔΝΤ.

Το ΔΝΤ ήρθε οχι μόνο για να επιτηρεί αλλά να επιβάλλει τις εντολές του, δημιουργώντας σχέση προτεκτοράτου, όχι μόνο όσον αφορά στην οικονομική αλλά και την κοινωνική πολιτική. Η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας μας, με την καθημερινή υποστήριξη των ΜΜΕ, σφυροκοπάει ως αναμφισβήτητη αλήθεια οτι η χώρας μας θα χρεωκοπήσει αν δεν ληφθούν άμεσα οδυνηρά για τους μισθωτούς μέτρα.. Οι συνεχείς φημολογίες για το άγνωστο και απειλητικό μέλλον τροφοδοτεί ένα κλίμα φόβου και μια αβεβαιότητα που επηρεάζει κυρίως τους νέους που νοιώθουν μια αόριστη απειλή που τους κόβει κάθε επιθυμία προσπάθειας για σπουδές,  για μόρφωση και κάνει τα όνειρά τους να μοιάζουν μη πραγματοποιήσιμα.

Οι απειλές συνοδεύονται και απο επιδεικτική παρουσία της κρατικής δύναμης καταστολής. στις μεγάλες πόλεις παρατηρείται αέναη περιπολία αστυνομικών δυνάμεων, για εκφοβισμό των ανέργων και των μεταναστών, με παράλληλη προστασία των εκμεταλλευτών του ανθρώπινου πόνου και μόχθου.

Τα πακέτα διάσωσης δεν μπορούν να καταπολεμήσουν την κρίση γιατί δεν αντιμετωπίζουν τις αιτίες της. Απο τα πακέτα διάσωσης και τα υψηλά επιτόκια για τα κρατικά δάνεια κερδίζουν μόνο οι τράπεζες. Το κεφάλαιο των πλουσίων και τα κέρδη των πολυεθνικών με τα οποία κερδοσκοπούν  στις χρηματοπιστωτικές αγορές, παραμένουν άθικτα. Για το λόγο αυτό μόνο με αντίσταση σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορέσουμε να εμποδίσουμε την πολιτική που ασκείται σε όφελος των τραπεζών και των πολυεθνικών.

........................

Ας μιλήσουμε όμως τώρα για την καθημερινότητα μας και πως θα επηρεαστεί απο τις τωρινές και τις αυριανές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.

Η «καθημερινότητα» είναι μια έννοια γενική που περιγράφει αόριστα πολλές όψεις της ζωής και τις σχετικές κοινωνικές πρακτικές μας.

Η καθημερινότητα χρησιμοποιείται απο τους πολιτικούς που ισχυρίζονται οτι η πολιτική τους επιχειρεί μια «στροφή στον πολίτη» και τα προβλήματά του.... Συνήθως εννοούν οτι η πολιτική και οικονομική τους εξουσία θα επιχειρήσει έναν καλύτερο εξορθολογισμό και μια καλύτερη, τρεχνοκρατική συνήθως, διαχείριση των προβλημάτων των πολιτών, με τρόπο που υπόσχεται να αλλλάξει τη ζωή τους.

Η καθημερινότητα έχει τα δικά της ιστορικά υποκείμενα  τους εργαζόμενους και τους ανέργους που τη ζούν μέσα σε κρυφές και φανερές εντάσεις και συγκρούσεις..(Κανείς δεν γνωρίζει τις συνθήκες της ζωής του καλυτερα απο αυτον που τις ζεί..) Συνθήκες κατοικίας, μετακίνησης  προς και απο το χώρο της δουλειάς, αντιμετώπιση των εξόδων για την αυτοσυντήρηση, τις καθημερινές δράσεις ρουτίνας, στο ελεύθερο χρόνο, ο τρόπος αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας, ζητήματα μόρφωσης  των παιδιών, το οικονομικό άγχος των καλοκαιρινών διακοπών , προβλήματα ένδυσης  και υπόδησης κλ.π.)

Το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας  ζεί μια γκρίζα , καταπιεστική και αλλοτριωμένη πραγματικότητα, νοιώθοντας οτι οι συνθήκες της ζωής του τον ξεπερνάνε και δεν μπορεί μόνος του να τις αλλάξει...Η διάκριση δημόσιου και ιδιωτικού, παλιού και καινούργιου, ελευθερίας και ανελευθερίας περνάνε μέσα απο την καθημερινότητα. Οι συνθήκες της ζωής μας δημιουργούν την υποκειμενικότητα και την ατομικότητα του κάθε  ανθρώπου, ενώ η απόδραση και η υπερβασή της  δείχνουν πόσο σημαντική είναι η πράξη του ατόμου και η ανατρεπτική της δύναμη, οταν ενωθεί με την αλληλεγγύη και την οργανωμένη δράση και άλλων ανθρώπων, που ζούν στον ίδιο κόσμο της και αντιμετωπίζουν τα ίδια ή παρόμοια προβλήματα καθημερινά.

Στην κοινωνία της κατανάλωσης και της εμπορευματοποίησης των πάντων ο ορίζοντας της καθημερινότητας και η αίσθηση της ελευθερίας καθορίζεται απο τα οικονομικά περιθώρια  του ατόμου που καλείται σε συνθήκες κρίσης να περιορίσει τις ανάγκες του και να τις ικανοποιήσει εν μέρει και μέσα  στο αφύσικο περιβάλλον των μεγαλουπόλεων. Οι δρόμοι διαφυγής και ψυχικής τόνωσης  είναι περιορισμένοι..

Ο αγώνας για οικειοποίηση της κάθε μέρας είναι όχι μόνο οικονομικός αλλά και κοινωνικος , υπαρξιακός. Ο Μαρξ όριζε τον άνθρωπο με το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων. Το δίκτυο κοινωνικών σχέσεων, φιλίας, αλληλεγγύης και συνεργασίας στερεώνει το πλέγμα  υποστήριξης  σε στιγμές κρίσης και αδιεξόδου..

Η κάθε μέρα είναι ο τόπος όπου γίνεται η επανάσταση ή η υποδούλωση του ατόμου. Η καθημερινότητα έχει εκτός απο την οικονομική της διάσταση και την πολιτισμική. Τη συμμετοχή σε πολιτισμικά  αγαθά, το γέμισμα του ελεύθερου χρόνου με αυτάξιες πληρώσεις. Με πράξεις δηλαδή  που είναι αυτοσκοπός και όχι μέσον για άλλο σκοπό, που είναι συνήθως το χρήμα. Τέτοιες  δραστηριότητες συνδεόνται με την κοινωνική συμμετοχή, με την απόλαυση ενος θέαματος, στο θέατρο και τον κινηματογράφο, σε μια ερασιτεχνική αθλητική δραστηριότητα..)(Π.χ. μια θεατρική ομάδα, μια κινηματογραφική λέσχη, με ατομική πρωτοβουλία). «Αν δεν κινηθούμε εμείς δεν θα κινηθεί κανείς για μας».. έλεγε εύστοχα χθές το απόγευμα, μια γυναικεία φωνή, απο ενα μεγάφωνο απο αυτοκίνητο, που ανακοίνωνε την αποψινή εκδήλωσή μας...

.

Η καθημερινότητα έχει και την «έμφυλη» διάστασή της..Αλλοιώς αντιμετωπίζουν οι γυναίκες την ίδια οικονομική και κοινωνική πίεση κι αλλοιώς οι άντρες....Οι στενάχωρες συνθήκες κατοικίας και διαβίωσης επηρέαζουν τη διάθεση, τη σεξουαλικότητα, τη συμβίωση ή το γάμο ατόμων με διαφορετικές ανάγκες..πραγματικές ή  ψεύτικες, που όμως αυτοί που τις νοιώθουν τις βιώνουν σαν πραγματικές..Η διαφήμιση αυτό επιδιώκει.  Να προκαλέσει επιθυμίες και με την συνεχή επανάληψη της να γίνουν οι επιθυμίες ανάγκες..  (π.χ. θέματα ενδυμασίας, καλλωπισμού, διασκέδασης,  αλλιώς τα νοιώθουν οι γυναίκες και συνήθως διαφορετικά οι άντρες...)

Η καθημερινότητα  καθορίζει την κοινωνική συνείδηση του ατόμου. Η περίφημη αλλοτρίωση, η αποξένωση απο το προϊον της εργασίας μας, απο τους άλλους ανθρώπους και στο τέλος απο τον ίδιο των εαυτό μας  βιώνεται ως  γενικευμένη συνθήκη μέσα απο τις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις, στον καπιταλιστικό τρόπο οργάνωσης της κοινωνικής ζωής. Ο αλλοτριωμένος , μοναχικός άνθρωπος  νοιώθει οτι είναι ένα εμπόρευμα .Νοιώθει την επέκταση της ανταλλακτικής αξίας σε όλες τις όψεις της καθημςερινής του ζωής. (Η ελλειψη δημόσιων χώρων αναψυχής και πράσινου οδηγεί ...στην καφετέρια για ένα καφέ , αντί σε ένα δροσερό δημόσιο πάρκο,  ή παρεά με φίλους μπροστά στην παραλία.

 Ομως οι συνθήκες της ζωής μας είναι αντιφατικές . Απο τη μια μεριά αποτελούν έκφραση της αλλοτρίωσης  απο την άλλη όμως αποτελούν μέρος  της ανάπτυξης του ατόμου. Μέσα  στη βιωμένη καθημερινότητα  γίνεται μια συνεχής επεξεργασία νέων δεδομένων, των εμπειριών που κάνουν αφόρητη τη ζωή. Αρχίζει τότε ένας  κριτικός μετασχηματισμός της εμπειρίας  και μια αλλαγή στη σκέψη και  στον «κοινό νού».  Ο Γκράμσι, ο περίφημος ιταλός μαρξιστής, μιλούσε  για μια αμφίσημη, αντιφατική και πολύμορφη συνείδηση της καθημερινής εμπειρίας  που οδηγεί σε  μια πολιτισμική  και πολιτική ανέλιξη του προλεταριάτου. Ετσι δημιουργερίται ένα νέος «κοινός νούς»,. Η ταξική συνείδηση γεννιέται μέσα απο τις βιωμένες εμπειρίες  στο επίπεδο της καθημερινής ζωής στον καπιταλισμό,  παρά και ενάντια στην πολιτισμική ηγεμονία της κυρίαρχης, αστικής τάξης. (Σπουδαίες αναλύσεις έχει κάνει και ο ουγγρος φιλόσοφος Λούκατς, στο έργο του «Ιστορία και ταξική συνείδηση».

 Ο Βάλτερ Μπέντζαμιν εχει κάνει επίσης ενδιαφέρουσες αναλύσεις για την καθημερινότητα και τον πολιτισμό σε αντιφατικές καπιταλιστικές συνθήκες εμπορευματοποιημένης εμπειρίας.

Η κάθε μέρα είναι ο χώρος της ζωής μας, ο χώρος της κοινωνικής παρέμβασης μας  και του ενδεχόμενου επαναστατικού μετασχηματισμού. Θέματα μεγάλα και ανεξάντλητα  σχετικά με την ταξική συνείδηση, την ταξική δράση και τη πολιτική στρατηγική.... Στην καθημερινότητα υπάρχει ένα «ανεξάντλητο υπόλοιπο» που δεν μπορεί να αναλυθεί με το λόγο....Αυτή η έννοια  επιτρέπει να συλλάβουμε  τις μεταβαλλόμενες πολιτικές και κοινωνικές αξιώσεις  της έννοιας της καθημερινότητας. Η δυνατότητα κριτικής υπέρβασης της καθημερινότητας βρίσκεται σαυτό το «ανεξάντλητο υπόλοιπο». Εδω παίζεται ή διακυβεύεται το μαρξιστικλο/ουμανιστικό όνειρο του ολοκληρωμένου ανθρώπου.

Αν η καθημερινότητα σχετίζεται με την υφαρπαγή της αυτοπραγμάτωσης  του ανθρώπου μια θεωρία  της βιωμένης αμεσότητας  θα μπορούσε να εμβαθύνει την κριτική του καθημερινού και την κριτική της ανταλλακτικής αξίας, που αποτελεί την απαλλοτρίωση της εμπειρίας ως τέτοιας.

Οι περισσότeροι ανθρωποι έχουν μεταβληθεί σε παθητικούς καταναλωτές διαφόρων αγαθών..Μπορεί να υπάρξει ένας δημιουργικός καταναλωτής? Χρειαζόμαστε ίσως και μια θεωρία της κατανάλωσης..μια θεωρία που θα ενισχύσει την πολιτισμική αντίσταση απο τα κάτω...Χρειαζόμαστε πολιτικές δολιοφθοράς των επιπτώσεων της ανταλλακτικής αξίας..Αντίσταση και δημιουργική φαντασία. Ενα ενεργοποιημένο υποκείμενο μπορεί να βρεί διάφορες μορφές αντίστασης, διάφορες μορφές προσποίησης, τεχνάσματα, αστεϊζουσα ανατρεπτικότητα, δοκιμάζοντας νέες πρωτόφαντες  μορφές ζωής ...με διεκδίκηση χώρων δημιουργικής ελεύθερίας, που αμφισβητούν έμπρακτα την κυρίαρχη οικονομική και κοινωνική εξουσία.(π.χ. εκδήλωση πανελλαδική που έγινε σε 24 καταστήματα Voi Noi).

Το καθημερινό λοιπόν είναι το πεδίο του εφικτού εκδημοκρατισμού και της πολιτισμικής αλλαγής.. Ειναι ο χώρος δημοκρατικού μετασχηματισμού και καταξίωσης  των εμπειριών «απο τα κάτω». Φαίνεται βέβαια λίγο ουτοπική η απαίτηση για πολιτισμική αυτονομία απο ένα υποτελές υποκείμενο ..Ομως εδώ, στην οργάνωση του καθημερινού χρόνου και χώρου, είναι ο τόπος δράσης και  απελευθέρωσης των «στερημένων απο φωνή» ανθρώπων.

Μια μικρή παρηγοριά για τους μη έχοντες είναι η διαπίστωση οτι ο πλούτος  δεν φέρνει απο μόνος του την ευτυχία..Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε οτι αντιθετα ο πλούτος φέρνει ψυχικά τραύματα ..Η αύξηση του πλούτου δεν φέρνει την ευτυχία  αλλά αντίθετα μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημία στην ψυχική υγεία των πολιτών μιας χώρας....Δεν ξέρω αν το κείμενο της σχετικής έρευνας αποβλέπει στην παρηγοριά του 20% των πολιτών της χώρας μας που ζούν στα όρια της φτώχιας...πάντως ο καθηγητής οικονομικών Κέρτις Ητον, υποστηρίζει οτι όταν μια χώρα  γίνεται πλουσιότερη οι πολίτες στρέφονται στην αγορά συμβόλων πλούτου δίχως πραγματική αξία...Ρούχα επώνυμων σχεδιαστών, κοσμήματα και πολυτελή αυτοκίνητα..Σκεφτείτε τα θηριώδη τσίπ που κυκλοφορούν στην Αθήνα και σ’ολη την Ελλλάδα..Ομως η συσσώρευση όλων αυτών των υλικών αγαθών δεν εγγυάσται την ευτυχία. Το αντίθετο μάλιστα...Πλήθος εμπειρικών ερευνών έχουν δείξει οτι αυτό που κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους είναι οι κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις τους. Αυτές είναι που συμβάλλον αποφασιστικά στην εσωτερική γαλήνη και στην αίσθηση ασφάλειας κάθε άνθρώπου.

Για τους οικονομολόγους πρόβλημα αποτελεί ο τρόπος μέτρησης του αληθινού πλούτου μιας χώρας..Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν οτι χρειάζεται να επικεντρωθούν περισσότερο στην μέτρηση της ευτυχίας των πολιτών.. ( Πρωτοποριακές σχετικές σκέψεις είχε καταγράψει ο καθηγητής Ξ. Ζολώτας, στο βιβλίο του με τίτλο: «Οικονομική ανάπτυξη και φθίνουσα κοινωνική  ευημερία»).

Ο κλινικός ψυχολόγος Ολιβερ Tζέιμς υποστηρίζει οτι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι στις πλούσιες χώρες μένουν ανικανοποίητοι, νοιώθουν χαμένοι σε έναν κόσμο όπου υπάρχουν μόνο ποσοτικές ανάγκες και αναζητούν μια μορφή ζωής που θα ξεφεύγει απο την κυριαρχία του καταναλωτισμού  και την υποταγή του «είναι» στο «έχειν» και στο «φαίνεσθαι».

Ολα τα παραπάνω θα μοιάζουν γελοία για τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού που στερείται τα στοιχειώδη για τη συντήρηση στη ζωή. (Νερό, τροφή, στέγη, φάρμακα, εκπαίδευση..)

Θα τελειώσω αυτές τις σκέψεις με κάτι «αρχαιοπρεπές και ελληνοπρεπές»...Οι αρχαίοι Ελληνες  απέφευγαν τον όρο «ευτυχία» , που σημαίνει «καλή τύχη» και προτιμούσαν τη λέξη «ευδαιμονία», («δαίμονας» του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του, έλεγε ο Ηράκλειτος) Η προσωπική ευδαιμονία δήλωνε μια προσωπική κατάκτηση του ενάρετου, συνετού πολίτη  που ήταν σε θέση να διαθέτει και να διαχειρίζεται εκτός απο τα στοιχειώδη εξωτερικά αγαθά, μιαν αρμονική οικογενειακή ζωή, την   ενεργό συμμετοχή στα κοινά, για τη διαχείριση των υποθέσεων μιας δημοκρατικής και δίκαιης πολιτείας, ελέυθερων και ισότιμων πολιτών. Η μεγάλη ανισότητα στην κατανομή του κοινωνικού πλούτου εθεωρείτο αφορμή και αιτία για κοινωνική ανταραχή, για εξέγερση και ανατροπή της διεφθαρμένης πολιτικής εξουσίας..

.

Θέματα πέρα για πέρα επίκαιρα και για τη σημερινή κατάσταση που είμαστε αναγκασμένοι να την αντιμετωπίσουμε οργανωμένα, αλληλέγγυα  και τολμηρά.