ΔΙΕΘΝΗ  ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ   ΝΕΑ

                                            

Νέα Υόρκη. Ενώ είναι γνωστά πιά τα πενιχρά αποτελέσματα της Παγκόσμοιας Διάσκεψης για το Κλίμα, στο Μεξικό, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Βαν Κι Μούν, δήλωσε οτι « ανάμεσα σ’αυτά που απαιτεί η επιστήμη και τις διαπραγματεύσεις των κρατών υπάρχει ένα τεράστιο  χάσμα». Τη δήλωση αυτή την έκανε κατά την παρουσίαση μιας έκθεσης του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ που είχε τον χαρακτηριστικό τίτλο : «Το χάσμα  των γιγατόνων».

Εννοούσε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σ’όλο τον κόσμο, που έφτασαν, το 2009, τους 48 γιγατόνους.Υπολογίζεται οτι το 2010 οι εκπομπές θα αυξηθούν κατά  3% ακόμη. Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία αύξησης το 2020 οι ετήσιες εκπομπές θα έχουν φτάσει τους 56 γιγατόνους ! Εχει όμως υπολογιστεί οτι για να επιτευχθεί ο στόχος της μη αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη πάνω απο 2 βαθμούς Κελσίου δεν θά πρέπει οι εκπομπές αερίων να ξεπεράσουν τους 51 γιγατόνους. Υπάρχει λοιπόν ένα «χάσμα» πέντε γιγατόνων απο το σημείο όπου θα έπρεπε να φτάσουμε το 2020.

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του «Ινστιτούτου για τη μελέτη των συνεπειών της αλλαγής του κλίματος», που εδρεύει στο Πότσνταμ, «κατά πάσα πιθανότητα θα ζήσουμε φέτος ένα νέο ρεκόρ θερμοκρασίας». Ο αριθμός των ανεξέλεγκτων πυρκαγιών αυξήθηκε αισθητά το 2010, και έφτασε τις περιοχές της κεντρικής Ρωσσίας.. «Ηδη σήμερα ζούμε «προπομπούς» του κλίματος που δείχνουν ότι θα επικρατήσει ξηρασία στη Νότια και Κεντρική Ευρώπη και σε τμήματα της Βόρειας Αμερικής». Το γεγονός οτι οι χειμώνες στην κεντρική Ευρώπη γίνονται όλο και πιό ψυχροί είναι συνέπεια της αλλαγής του κλίματος. Η μείωση των πάγων στην Αρκτική θερμαίνει τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, που προκαλούν διαταραχές στα ρεύματα αέρων και έχουν ως συνέπεια  την ψύξη του Βόρειου Ημισφαίριου. Ολα αυτά δεν φαίνεται να φτάνουν στα αυτιά και τους σχεδιασμούς των ισχυρών του κόσμου που συνεχίζουν να εθελοτυφλούν.

Βερολίνο. Στο άλλο μεγάλο μέτωπο της γενετικής τεχνολογίας διαπιστώθηκε οτι κύκλοι της |Ευρ. Ενωσης καλύπτουν επιστήμονες υπεύθυνους για τα τρόφιμα, οι οποίοι εργάζονται παράλληλα.. για ένα ερευνητικό κέντρο, το Διεθνές Ινστιτούτο Επιστημών της Ζωής, που πρόσκειται στην  γενετική βιομηχανία ! Οι γνωματεύσεις και οι πραγματογνωμοσύνες τους  διευκολύνουν την αδειοδότηση γεγετικά τροποποιημένων φυτών ! Ο διπλός ρόλος αυτών των επιστημόνων υποσκάπτει την αξιοπιστία των υπηρεσιών της  Ευρ. Ενωσης.

Χαρακτηριστικό είναι οτι μέλη αυτού του Ινστιτούτου είναι αποκλειστικά φίρμες  όπως είναι η Μονσάντο και η Μπάγιερ. Οι εταιρείες αυτές είναι υποχρεωμένες να τα καταθέσουν για έλεγχο τα γενετικά τροποποιημένα φυτά τους, σχετικά με την πιθανή επικινδυνότητά τους..Οι ειδικοί πραγματογνώμονες κατέτασσαν αυτά τα είδη στα  ακίνδυνα ! Σε τέτοιες εκτιμήσεις στηρίζεται η Ευρ. Επιτροπή για να αποφασίσει αν ενα φυτό επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί  ή όχι.

Οι οικολογικά ενημερωμένοι πολίτες και οι οργανώσεις τους για την προστασία του περιβάλλοντος, επικαλούμενοι την «αρχή της προφύλαξης», θεωρούν τους πιθανούς κινδύνους απο γενετικά τροποποιημένα φυτά ως πολύ μεγάλους και ανεξέλεγκτους, επειδή τροποποιούν με τεχνικό τρόπο το γενετικό υλικό.

Βρυξέλλες. Σύμφωνα με σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για την Αγροτική Πολιτική μετά το 2013, στο μέλλον  στην κατανομή των επιχορηγήσεων θα παίζουν μεγαλύτερο ρόλο οικολογικά και κοινωνικά κτιτήρια . Οι αγρότες θα πρέπει να καλλιεργούν με φιλικό τρόπο προς το περιβάλλον για να πάρουν επιδοτήσεις !

Κάθε χρόνο πληρώνει η ΕΕ 60 δισ. ευρώ για την Αγροτική Πολιτική της. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κονδύλιο του Προϋπολογισμού της. Οι αγρότες που χρησιμοποιούν  τα 40% των εδαφών της Ευρώπης επηρεάζουν σοβαρά  τη φύση, όντας υπεύθυνοι για μεγάλο ποσοστό των αερίων του θερμοκηπίου. Τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής τις νοιώθουν όμως πρώτοι οι αγρότες, αφού θα  πρέπει αντιμετωπίσουν άμεσα τις διακυμάνσεις των εσόδων τους..

Αγρότες που διατηρούν τις καλλιεργειές τους με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο θα παίρνουν οικολογικές προσαυξήσεις στις επιδοτήσεις τους. Ιδιαίτερα θα επιδοτούνται αγρότες δύσκολων περιοχών, όπως είναι τα ορεινά χωράφια όπου δύσκολα μπορούν να χρησιμοποιηθούν  γεωργικά μηχανήματα και έχουν ετσι μεγαλύτερο κόστος παραγωγής. Η αυξημένη οικονομική βοήθεια έχει σκοπό να εμποδίσει  την εγκατάλειψη των χωραφιών και την πληθυσμιακή ερήμωση ολόκληρων περιοχών.

Δυστυχώς παραμένει αμφίβολο το τι θα πραγματοποιηθεί απο αυτά τα σχέδια, αφου απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρατών μελών.  Πιο συγκεκριμένες νομοθετικές προτάσεις αναμένονται μέσα στο 2011. 

Απo-ανάπτυξη, η μόνη βιώσιμη απάντηση στην οικονομική και περιβαλλοντική κρίση

 

1. Εισαγωγή 

Στον λίγο χρόνο που έχω στην διάθεσή μου, θα υποστηρίξω, αντίθετα στο ρεύμα, ότι η τρέχουσα διεθνής οικονομική ύφεση δεν αποτελεί κρίση, αλλά ευκαιρία. Ευκαιρία να απαλλαγεί η Δυτική κοινωνία από την μανία της ανάπτυξης. Ευκαιρία, για αυτό που θα ονομάσω, οικονομική από-ανάπτυξη.

Θα ξεκινήσω την παρουσίαση μου ορίζοντας τι είναι η από-ανάπτυξη. Στην συνέχεια θα επιχειρηματολογήσω ότι η από-ανάπτυξη είναι αναγκαία. Θα παρουσιάσω συγκεκριμένες πολιτικές προτάσεις στα πλαίσια της από-ανάπτυξης και θα εντοπίσω ομοιότητες και διαφορές με τις πολιτικές των Οικολόγων Πράσινων. Τέλος θα απαντήσω στους εύλογους φόβους που γεννά η ιδέα της από-ανάπτυξης.

 

2. Ορισμός: πρώτον, τι σημαίνει από-ανάπτυξη;

Η από-ανάπτυξη αναφέρεται πρωτίστως στην ανάγκη αποσύνδεσης του στόχου της κοινωνικής ευημερίας από τον στόχο της οικονομικής μεγάθυμης, της αύξησης δηλαδή του ΑΕΠ. Η πρόταση της από-ανάπτυξης είναι απλή. Μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα χωρίς να χρειάζεται να παράγουμε ή να καταναλώνουμε όλο και περισσότερο.

Ακόμα πιο ριζοσπαστικά, η από-ανάπτυξη προτείνει μια ανάστροφη διαδικασία απο-μεγέθυνσης, ή σμίκρυνσης αν θέλετε, της οικονομίας, δηλαδή ελάττωσης της συνολικής παραγωγής και της συνολικής κατανάλωσης. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη, όπως θα εξηγήσω, αν θέλουμε να αποφύγουμε την οικολογική καταστροφή. Και αν την διαχειριστούμε σωστά, η απο-ανάπτυξη όχι μόνο δεν θα οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, αλλά μπορεί και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας.

Ο όρος απο-ανάπτυξη μεταφράζει στα ελληνικά το γαλλικό décroissance, ή το αγγλικό de-growth, όρος ο οποίος πρωτοεισήχθη από τους οικονομολόγους Jacques Grinevald του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, και Serge Latouche του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Ο τελευταίος έχει γράψει σειρά δημοφιλέστατων βιβλίων πάνω στο θέμα και πολλά άρθρα στην Γαλλική και Διεθνή έκδοση της Le Monde.

Στην Γαλλία, και κατά δεύτερο λόγο στην Ιταλία και την Ισπανία, έχουν γεννηθεί κινήματα πολιτών τα οποία σήμερα αριθμούν χιλιάδες μέλη και τα οποία εργάζονται και εφαρμόζουν καθημερινά, μακριά από ακαδημαϊκές συζητήσεις, την ιδέα της από-ανάπτυξης. Τα κινήματα αυτά έχουν ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη δικτύων ανταλλαγών και κοινοτικών νομισμάτων, κοινόκτητων οικισμών και οικολογικών καταλήψεων, κοινόκτητων συστημάτων επιδιόρθωσης ποδηλάτων ή χρήσης αυτοκινήτων, συνεταιριστικών τραπεζών, αγροτοσυνεταιρισμών βιολογικών προϊόντων και οικολογικών αυτό-διοικούμενων βιοτεχνιών.

Το μήνυμα της απο-ανάπτυξης δεν είναι απλά ότι πρέπει να καταναλώνουμε λιγότερο. Ανατρέποντας το τοτέμ της οικονομικής ανάπτυξης, η από-ανάπτυξη μας καλεί να επανακτήσουμε την οικονομία από τα χέρια των ειδικών. Να επανα-πολιτικοποιήσουμε δηλαδή την δημόσια συζήτηση για το τι οικονομία θέλουμε και για ποιο σκοπό.

 

3. Αιτιολόγηση: γιατί να από-αναπτυχθούμε;

Επειδή η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη. Δεν είναι βιώσιμη οικολογικά, δεν είναι βιώσιμη κοινωνικά, δεν είναι βιώσιμη ούτε καν οικονομικά. Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης είναι ένα οξύμωρο το οποίο πρέπει να μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Πρώτον, γιατί δεν είναι οικολογικά βιώσιμη η ανάπτυξη; Σας παραθέτω απλούς υπολογισμούς, από ένα άρθρο του καθηγητή Tim Jackson στο περιοδικό New Scientist. Ας υποθέσουμε, γράφει ο Jackson έναν παγκόσμιο πληθυσμό εννέα δισεκατομμυρίων το 2050, ο οποίος θα έχει επιτύχει ένα εισόδημα ίσο με αυτό του μέσου Ευρωπαίου. Ας υποθέσουμε επίσης για την Ευρώπη μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 2%, ίσο δηλαδή με αυτόν πριν από την κρίση. Αν θέλουμε η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα να μην ξεπεράσει το κατώτατο όριο που έθεσαν οι επιστήμονες για να αποφύγουμε την κλιματική καταστροφή, θα πρέπει έως το 2050, το 98% της οικονομικής παραγωγής να βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ακόμα και στο πιο αισιόδοξο τεχνολογικά και πολιτικά σενάριο, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Τα τελευταία 20 χρόνια, και με όλη την υποτιθέμενη προσοχή στο περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη, όχι μόνο δεν μειώθηκαν, αλλά αυξήθηκαν οι εκπομπές των ρύπων, στον αναπτυσσόμενο κόσμο αλλά και στην Ευρώπη και την Αμερική. Η όποια τεχνολογική πρόοδος επισκιάστηκε μακράν από τη ραγδαία συνολική αύξηση στην κατανάλωση.

Αν θέλουμε να αποφύγουμε την καταστροφή, οφείλουμε να ελέγξουμε την ανάπτυξη. Φέτος, με την διεθνή οικονομική ύφεση είναι η πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία, όπου οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα φαίνονται να μειώνονται. Κι όμως κάνουμε ότι μπορούμε για να αντιστρέψουμε τη κατάσταση και να αρχίσουμε ξανά να καταναλώνουμε και να παράγουμε σαν να μην υπάρχει αύριο.

Τα Κράτη μπροστά στο φάσμα της ανεργίας, θυμήθηκαν τον Κέυνς, και αυξάνουν τις δημόσιες δαπάνες, ρίχνοντας χρήμα στην αγορά. Χρήμα για να αλλάξουν τα νοικοκυριά το παλιό τους αυτοκίνητο. Χρήμα για να αγοραστούν τα χιλιάδες σπίτια και εξοχικά που μένουν απούλητα. Με ένα σμπάρο, οι πολιτικές του Κέυνς υπόσχονται δυο τρυγόνια. Και οι εργάτες, στις αυτοκινητοβιομηχανίες και τις οικοδομές δεν θα χάσουν την δουλειά τους, και θα έχουν χρήματα για να αρχίσουν να καταναλώνουν τονώνοντας την αγορά.

Ο Κέυνς, όπως ο ίδιος έλεγε, ενδιαφερόταν μόνο για το αύριο. Μία από τις γνωστές του ρήσεις ήταν ότι «μακροπρόθεσμα, όλοι θα έχουμε πεθάνει». Σήμερα, γνωρίζοντας για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι επιεικώς ανεύθυνο να μην σκεφτόμαστε το μέλλον.

Η οικονομική ανάπτυξη ούτε πιο ευτυχισμένους μας κάνει, ούτε βοηθάει τους φτωχούς. Επανειλημμένες επιστημονικές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η ευημερία στις περισσότερες δυτικές χώρες έφτασε το απόγειο της τη δεκαετία του 60 (στην Ελλάδα ίσως λίγο αργότερα). Από τότε έχει μείνει σταθερή ή μειώνεται. Ο διπλασιασμός της οικονομικής ανάπτυξης και η συνακόλουθη περιβαλλοντική επιβάρυνση στις δεκαετίες του 80 και του 90 δεν μας έχει κάνει διόλου πιο ευτυχισμένους. Όταν είσαι πολύ φτωχός, βρήκαν ειδικοί οικονομολόγοι, το λίγο παραπάνω εισόδημα σου επιτρέπει να ικανοποιήσεις βασικές ανάγκες και σε κάνει πολύ πιο χαρούμενο. Από κει και πάνω τα πλούτη δεν κάνουν καμία διαφορά. Έρευνες διακεκριμένων ψυχολόγων δείχνουν ότι δεν είναι τα χρήματα ή η κατανάλωση τα οποία φέρνουν την ευτυχία, αλλά η ικανοποίηση βασικών αναγκών, η αίσθηση κοινότητας, φιλίας και ασφάλειας ή η αναγνώριση από τους άλλους. Το χρήμα είναι ένα άσχημο υποκατάστατο για όλα αυτά.

Επίσης παρά την συνεχιζόμενη ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες στις Δυτικές χώρες, οι κοινωνικές ανισότητες έχουν οξυνθεί. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 166 Ευρώ αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ, για να καταλήξει μόνο 1 ευρώ παραπάνω σε αυτούς στον Τρίτο Κόσμο που ζουν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας. Αντιθέτως, η απελευθέρωση της κοινωνικής πολιτικής από φανταστικούς περιορισμούς στο όνομα της οικονομικής ανάπτυξης μπορεί να ανοίξει νέες δυνατότητες αναδιανομής του πλούτου. Και η απο-ανάπτυξη στην πλούσια Δύση, θα αφήσει χώρο και πόρους στις αναπτυσσόμενες χώρες να μπορέσουν να αναπτυχτούν τόσο όσο χρειάζεται για να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες των πληθυσμών τους.

Τέλος η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι ούτε καν οικονομικά βιώσιμη. Όπως είπε και ο προηγούμενος ομιλητής η αίσθηση ότι αναπτυσσόμαστε οφείλεται στο ψέμα του δείκτη που λέγεται ΑΕΠ και ο οποίος δεν υπολογίζει τα περιβαλλοντικά ή κοινωνικά κόστη, και μετρά τα χρήματα που παν για την απορρύπανση ή τις φυλακές ως ανάπτυξη. Σήμερα αντιμετωπίζουμε κόστη που κουκουλώσαμε στο παρελθόν. Η πρόσφατη κρίση, εν μέρει, έχει να κάνει και με τον πανικό που επικράτησε στις αγορές το 2007 με τα νέα ότι ο ρυθμός άντλησης των αποθεμάτων του πετρελαίου χτυπάει κορυφή. Οι κλιματικές καταστροφές ήδη επηρεάζουν την οικονομία, όπως ο τυφώνας Κατρίνα στη Νέα Ορλεάνη. Στο μέλλον, και αν δεν αποτρέψουμε την κλιματική αλλαγή, φαινόμενα όπως η Κατρίνα θα είναι όλο και συχνότερα, διαβάλλοντας όποια προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης.

Τα επιτόκια στα δάνεια βασίζονται σε εξωπραγματικές προσδοκίες ανάπτυξης. Ουσιαστικά δανειζόμαστε από το μέλλον, με την πίστη ότι θα γινόμαστε πάντα πιο πλούσιοι για να ξεπληρώσουμε το χρέος. Η φούσκα όμως έσπασε. Η φανταστική οικονομία των προσδοκιών ξεπέρασε κατά πολύ την πραγματική οικονομία των περιορισμένων φυσικών και ανθρώπινων πόρων.

Η επιλογή που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν είναι μεταξύ ανάπτυξης και από-ανάπτυξης. Είναι μεταξύ μιας καταστροφικής και ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης από-ανάπτυξης.

ΑΠΟ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΡΑ!

Ένας άλλος κόσμος είναι υπαρκτός

Η λύση στην οικονομική κρίση την οποία αντιμετωπίζει η χώρα μας δεν είναι η τόνωση της οικονομίας για την εκ νέου ανάπτυξη, αλλά η εθελούσια απο-ανάπτυξη. Ο όρος απο-ανάπτυξη προτάθηκε την δεκαετία του 70 από τον φυσικό-οικονομολόγο Nicholas Goergescu-Roegen και έγινε δημοφιλής στις μέρες μας από τον Γάλλο ακαδημαϊκό Serge Latoucheⁱ. Η απο-ανάπτυξη είναι μια διαδικασία γενικευμένης ελάττωσης της παραγωγής και της κατανάλωσης, «απο-χρηματικοποίησης» των ανθρώπινων σχέσεων, και επανίδρυσης της κοινωνίας στην βάση της απλότητας, της συντροφικότητας και του διαλόγου.

Η διαρκής οικονομική ανάπτυξη δεν είναι εφικτή σε έναν πλανήτη με φυσικά όρια. Το φτηνό πετρέλαιο και μέταλλα στα οποία βασίστηκε η βιομηχανική επανάσταση τελειώνουν. Δεν υπάρχει άλλη γη να χτίσουμε κι ότι δρόμο ήταν να ασφαλτώσουμε, τον ασφαλτώσαμε. Τα αμάξια και τα εργοστάσιά που παράγουν τα προϊόντα που καταναλώνουμε καταστρέφουν το κλίμα¨ το κόστος από τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι ήδη δυσβάστακτο. Η χρηματοπιστωτική φούσκα, η οποία μας επέτρεψε μέσα από πολύπλοκα επενδυτικά «προϊόντα» να δανειστούμε από το μέλλον για να διατηρήσουμε τους απαραίτητους, πλην αφύσικους ρυθμούς ανάπτυξης, έσπασε. Είμαστε το μέλλον και καλούμαστε να πληρώσουμε τα χρωστούμενα του παρελθόντος. Ακόμα κι αν η παγκόσμια οικονομία επανακάμψει, το μόνο που θα κάνει θα είναι να επιταχύνει την πορεία προς την κλιματική και κοινωνική καταστροφή.

Η οικονομική ανάπτυξη δεν μας κάνει καν πιο χαρούμενους. Στην ανταγωνιστική κοινωνία της αγοράς η επιτυχία δεν μετράται από το αν έχεις αυτός που επιθυμείς, αλλά από το αν έχεις περισσότερα από τον διπλανό σου. Όσο και να μεγαλώνει η οικονομία, όσο και να πλουτίζεις, πάντα θα υπάρχει κάποιος πιο πλούσιος δίπλα σου. Οι μελέτες των ψυχολόγων δείχνουν αυτό που ο απλός κόσμος ξέρει από καιρό¨ τα πλούτη δεν φέρνουν την ευτυχία. Πέρα από ένα ελάχιστο εισόδημα το οποίο είναι απαραίτητο για την ικανοποίηση βασικών αναγκών στέγης και ασφάλειας, τα παραπάνω χρήματα και η παραπάνω κατανάλωση είναι δώρα άδωρα. Ο μέσος Έλληνας είναι σήμερα τέσσερις φορές πιο πλούσιος από το 1980. Είναι έστω και λίγο πιο ευτυχισμένος;

Μια φορά κι ένα καιρό, εμείς οι Έλληνες περηφανευόμασταν για την φιλοξενία μας. Στην δουλειά δεν ζητούσαμε χρήματα από τους γνωστούς μας και στο φαγητό τσακωνόμασταν ποιος θα πληρώσει. Ήμασταν ικανοποιημένοι με τα λίγα: τον ήλιο, την θάλασσα, τον μεσημεριανό μας ύπνο, την συζήτηση με την παρέα και τους κολλητούς μας, το Κυριακάτικο τραπέζι με την οικογένεια, το καλοκαίρι στο χωριό ή το νησί. Δεν συσσωρεύαμε: ότι είχαμε το ξοδεύαμε σ’ ένα γλέντι με τους φίλους μας.

Πόσο μακρινά μοιάζουν όλα αυτά... Πειστήκαμε ότι ήμασταν «υπανάπτυκτοι» κι ότι η ευτυχία ήταν στα λεφτά. Η φιλοξενία έγινε «rooms to let», οι παραλίες γέμισαν ξαπλώστρες και φουσκωτά, κτίσαμε και την τελευταία πιθαμή γης και δάσους. Η παρέα αντικαταστάθηκε από την ιδιωτική τηλεόραση, και η σιέστα από τα βάλιουμ. Φοβόμασταν ότι θα γίνουμε ο τόπος παραθερισμού της υπόλοιπης Ευρώπης: τώρα φοβόμαστε μήπως και πάψουμε να είμαστε. Η συντροφικότητα έδωσε την θέση της στην ιδιωτικότητα και τον άκρατο εγωισμό, η ανθρώπινη επαφή και το κέρασμα στην συναλλαγή και την εκμετάλλευση. Ο εύκολος πλουτισμός αντικατέστησε τη συνεπή εργασία. Από το μέτρο του Αριστοτέλη και την συντροφικότητα και δοτικότητα του Ζορμπά, φτάσαμε στους ψευτογραβατωμένους της Σοφοκλέους, εμπόρους μετοχών μιας οικονομίας που δεν παράγει τίποτα. Όσοι αισθανόμασταν ότι κάτι δεν πάει καλά, ήμασταν απαισιόδοξοι και οπισθοδρομικοί, δεν βλέπαμε την ανάγκη του «εκσυγχρονισμού»: ο κουρέας της Σίφνου έπρεπε να γίνει σύγχρονο κομμωτήριο, και το καφενείο της Αμοργού μπαράκι. Η φυσική ροή της ιστορίας. Έλα όμως που ήταν αφύσικη.

Η φούσκα έσπασε και το ψέμα τελείωσε. Μπροστά μας ανοίγονται δύο δρόμοι¨ η βαρβαρότητα και η εθελούσια απο-ανάπτυξη. Την βαρβαρότητα την βιώνουμε ήδη. Στρατοί ανέργων. Απελπισμένοι μετανάστες στους δρόμους, τους φέραμε εδώ να κτίσουν τα Ολυμπιακά στάδια και τις βίλλες μας, μια και εμείς δεν κάνουμε πια για εργάτες, πάμε όλοι πανεπιστήμιο. Τώρα να φύγουν! Τυφλή βία και σκληρή αστυνόμευση, συγκρούσεις αυτών που χάνουν αυτά που έχουν με αυτούς που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. «Μια χούντα μας σώζει». Επιστροφή στο μέλλον του 1930;

Όσοι εργαζόμαστε για την ιδέα της απο-ανάπτυξης οραματιζόμαστε μια άλλη κοινωνία, βασισμένη στην συντροφικότητα και στην χαρά μέσα από την απλότητα. Μια Ελλάδα σαν αυτή των γιαγιάδων μας, μια Ελλάδα σαν τα νησιά των παιδικών μας χρόνων, χωρίς όμως την πολιτική καταπίεση και τα κατηχητικά. Και με το πρόβλημα της βασικής επιβίωσης λυμένο, αφού η πρόοδος στην παραγωγή και την επικοινωνία μας επιτρέπει να ζούμε πολύ πιο άνετα.

Πως πάμε «από εδώ, εκεί»; Στο κίνημα για την απο-ανάπτυξη συζητάμε πληθώρα πολιτικών προτάσεων, από την θεσμοθέτηση βασικού εξασφαλισμένου εισοδήματος και δραστικής μείωσης του ωραρίου της αμοιβόμενης εργασίας, επενδύσεις για την ανάπτυξη οικονομικών συστημάτων υγείας και παιδείας βασισμένα στον ανθρώπινο παράγοντα (το παράδειγμα της Κούβας) και στροφής προς τοπικές κοινωνικές οικονομίες με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ⁱⁱ. Όλα αυτά απαιτούν κοινωνική αποδοχή ενός προτύπου ζωής με λιγότερες υλικές ανέσεις, και άρα πολιτιστική αλλαγή. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ισότητα και η δικαιοσύνη μέσω της αναδιανομής του εισοδήματος¨ κανείς δεν θα αποδεχτεί να ζει με λιγότερα όταν δίπλα του κάποιοι σπαταλάν πλουσιοπάροχα.

Η ιδέα της απο-ανάπτυξης πάει κόντρα στην συστημική τάση του καπιταλισμού, ο οποίος απαιτεί ανάπτυξη για χάρη της ανάπτυξης και διαρκές κέρδος, κάθε χρόνο μεγαλύτερο. Ισχυρά συμφέροντα θα αντιταχθούν στην πιθανότητα της απο-ανάπτυξης. Οι επιστήμονες τους θα βαλθούν να μας πείσουν ότι είναι αδύνατη, και οι διαφημιστές τους να μας κάνουν να συνεχίσουμε να καταναλώνουμε τα προϊόντα τους. Μόνο ένα μαζικό, ειρηνικό, πολιτικό κίνημα μπορεί να υπερκεράσει αυτές τις δυνάμεις. Όλα αυτά ίσως φαίνονται απίθανα. Αλλά αν η πολιτική ήταν η τέχνη του εφικτού, τότε δεν θα χρειαζόταν να κάνουμε τίποτα: το εφικτό γίνεται από μόνο του. Η πολιτική απαιτεί όραμα για έναν κόσμο διαφορετικό. Η απο-ανάπτυξη προσφέρει το όραμα, μένει σε μας να το υλοποιήσουμε.

Γιώργος Καλλής, Καθηγητής ICREA, Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, www.eco2bcn.es.

i Το βιβλίο του Serge Latouche «Το στοίχημα της απο-ανάπτυξης» κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις Εκδόσεις Βάνιας.

ii Το δεύτερο διεθνές συνέδριο για την απο-ανάπτυξη στην Βαρκελόνη, 26-29 Μαρτίου 2009, θα βασiστεί σε πληθώρα ανοικτών συζητήσεων επί συγκερκιμένων πολιτικών προτάσεων (www.degrowth.eu).

MΕΞΙΚΟ. ΕΛΗΞΕ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ.

                                            

Εληξε, στις 11 Δεκεμβρίου , μετά απο διαπραγματεύσεις δεκατεσσάρων ημερών, η 16^η Διάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ, στην πόλη Κανκούν του Μεξικού. Για κάποιους τα αποτελέσματα ήταν καλύτερα απο τα αναμενόμενα για άλλους ήταν πολύ ισχνά και μη δεσμευτικά.. Η διάσκεψη θα έληγε κανονικά την Παρασκευή, 10 Δεκεμβρίου..Χρειάστηκαν ολονύκτιες διπλωματικές διαπραγματεύσεις και παζάρια για να μπορέσει, στις 3 η ώρα το πρωί του Σαββάτου, να ανακοινώσει ο πρόεδρος του Μεξικού Φελίπε Καλντερόν οτι η Διάσκεψη έληξε με επιτυχία !

Το πακέτο των συμφωνιών της τελευταίας στιγμής περιλαμβάνει την υπόσχεση της παγκόσμιας κοινότητας κρατών για την ανάληψη προσπαθειών για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, μέχρι δύο βαθμούς Κελσίου..μέχρι το τέλος του αιώνα..Ομως οι υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει τα κράτη αυτή τη στιγμή θα έχουν ως αποτέλεσμα μιαν αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατα 3,5, βαθμούς....

Μια άλλη απόφαση αναφέρεται στον διεθνή έλεγχο των προσπαθειών των κρατών για περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Μέχρι τώρα η Κίνα αντιστεκότανε σ’αυτό το μέτρο που το χαρακτήριζε ως ανάμειξη στα εσωτερικά της ...Ομως αυτός ο μηχανισμός ελέγχου θα φρόντιζε για τη δικαιοσύνη και σύγκρισιμότητα της διεθνούς προστασίας του κλίματος...

Μια τρίτη απόφαση σχετίζεται με την μείωση των εκπομπών λόγω της αποδάσωσης  και της υποβάθμισης των δασών, που αποτελεί τη δεύτερη, μετά την ενεργειακή οικονομία πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Δεν διευκρινίστηκε όμως απο που θα βρεθούν τα χρήματα για αποζημίωση των χωρών που θα προστατεύουν τα δάση..απο την ξύλευση και εκμετάλευση..

Αποφασίστηκε επίσης η δημιουργία ενός «πράσινου ταμείου» για την μακροχρόνια χρηματοδότηση των χωρών του Νότου με 100 δις. δολλάρια το χρόνο, για την αντιμετώπιση και προσαρμογή στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Τη διαχεριση των χρημάτων θα την έχει ο ΟΗΕ και όχι η Παγκόσμια Τράπεζα , όπως ήθελε η Β. Αμερική..

Εγινε δεκτός επίσης ένας μηχανισμός «καθαρής ανάπτυξης» που δίνει το δικαίωμα σε χώρες όπως η Γερμανία να κάνουν σχετικές ενεργειακές επενδύσεις π.χ. στην Ινδία και να αποκτούν δικαιώματα ρύπανσης ..στη Γερμανία, με την καύση λιγνίτη.

Τέλος αποφασίστηκε η έδρα του χρηματιστικού μηχανισμού προσαρμογής να είναι στη Βόννη, της Γερμανίας. Μέχρι τώρα οι χώρες που ζητούσαν χρήματα για την αντιμετώπιση και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δεν ήξεραν καν που να απευθυνθούν....

Δυστυχώς όλες οι αποφάσεις που πάρθηκαν στην Κανκούν δεν έχουν διεθνή νομική  δεσμευτικότητα.. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα χρειαστούν ανάλογες αποφάσεις...  στην επόμενη Παγκόσμια Διάσκεψη που θα γίνει το 2011 στη Νότια Αφρική.

Η επιτυχία της διάσκεψης στο Μεξικο άφησε αναπάντητο το βασικό ερώτημα : Σε ποιό βαθμό και μέχρι πότε θα μειώσουν τα κράτη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου...Οπως είναι γνωστό τα βιομηχανικά κράτη είχαν δεσμευτεί με το Πρωτόκολο του Κυότο να μειώσουν, μέχρι το 2020, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 25 – 40%. Ομως οι μεγάλοι ρυπαντές, η Αμερική και η Κίνα δεν υποκεινται σ’αυτή τη δέσμευση και δεν τους ζητήθηκε καν να εντείνουν τις προσπαθειές τους...

Η κυβέρνηση του Μεξικού επαινέθηκε και απο την Αμερική για «την επιδέξια και ευέλικτη διαπραγματευτική της ικανότητα ..και την επιτυχή κατάληξη της Διάσκεψης»...Οι αντιδράσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων ήταν ανάμεικτες..Κρίθηκαν οι αποφάσεις ως περιορισμένης σπουδαιότητας αφου δεν κατάφεραν να δεσμεύσουν τα κράτη για ουσιαστικό περιορισμό των εκπομπών τους..Αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πάνω απο 4 βαθμούς, με καταστροφικές, μη αναστρέψιμες συνέπειες.

 Μόνη χώρα που αντιστάθηκε και έφερε αντιρρήσεις ήταν η Βολιβία, που είχε κάνει μέτωπο με οργανώσεις Λατινοαμερικανικών κρατών που θεωρούν τα μέτρα ελλειπή και πολύ ανώδυνα για τα βιομηχανικά κράτη, που είναι υπεύθυνα για την κατάσταση του πλανήτη. Η Βολιβία μαζί με αγρότες απο τη Νότια Αμερική είχαν διοργανώσει στην Κανκούν μιαν Εναλλακτική Διάσκεψη, με ενα «Παγκόσμιο φόρουμ για τη Ζωή, την Περιβαλλοντική και Κοινωνική Δικαιοσύνη», με δικό τους προγραμμα, προτάσεις  συνεδριάσεις  και κινηματικές εκδηλώσεις..Δυστυχώς η επίσημη διάσκεψη του ΟΗΕ παραγνώρισε και περιθωριοποιήσε τις κινηματικές αυτές πρωτοβουλίες...

Ενας εκπρόσωπος των Ενωσης Προοδευτικών Επιστημόνων είπε χαρακτηριστικά οτι : «η Διάσκεψη της Κανκούν  μπορεί να αποκατέστησε την αξιοπιστία του ΟΗΕ, ως φόρουμ στο οποίο μπορεί να επιτευχθεί κάποια πρόοδος...  αλλά το αποτέλεσμα της Διάσκεψης δεν υπήρξε αρκετό για να σώσει τον πλανήτη»